کشتی یونانی کیش

جزیره‌ی کیش، نگین فیروزه‌ای خلیج فارس، سال‌هاست که گردشگران داخلی و خارجی را با جاذبه‌های طبیعی و تفریحی خود مسحور کرده است. در میان این جلوه‌های زیبا، سازه‌ای غول‌پیکر و زنگارگرفته در کرانه‌ی غربی جزیره خودنمایی می‌کند که نه تنها یک جاذبه‌ی صرف، بلکه نمادی از تاریخ دریانوردی و معمای حل‌نشده‌ی یک سرنوشت تلخ است: کشتی یونانی. این کشتی باری عظیم، در حالیکه نیمی از بدنه خود را به آب‌های نلیگون خلیج فارس سپرده، تصویری شگفت‌انگیز و اندوه‌بار را خلق کرده که به ویژه در هنگام غروب آفتاب، هر بیننده‌ای را به تأمل وا می‌دارد.

ابعاد و تاریخچه‌ای پر فراز و نشیب

کشتی یونانی، که امروزه با نام «کولاف» (Koula F) شناخته می‌شود، در واقع یک کشتی باری ساخت شرکت "ویلیام همیلتون و شرکا" در شهر گلاسکو اسکاتلند است. ساخت این کشتی در سال ۱۹۴۳ میلادی (۱۳۲۲ شمسی) و در اوج جنگ جهانی دوم به اتمام رسید. مشخصات فنی آن در زمان خود، نشان از یک کشتی مدرن و قدرتمند بود: طولی حدود ۱۳۶ متر، عرضی بالغ بر ۱۷ متر و وزنی در حدود ۷۰۶۱ تن. قدرت موتور سه‌گانه‌ی آن نیز ۵۱۰ اسب بخار تخمین زده شده بود که آن را به یکی از کشتی‌های پرسرعت زمان خود تبدیل می‌کرد.

سرنوشت این کشتی، داستانی از جابه‌جایی‌های مکرر بین مالکان و کشورهای مختلف است. این کشتی در طول عمر کوتاه دریانوردی خود، بارها تغییر نام داد و از مالکیت بریتانیایی، به مالکان ایرانی و در نهایت به مالکان یونانی رسید. نام‌های این کشتی به ترتیب عبارتند از: ۱. امپایر ترومپت (Empire Trumpet): نام اولیه تحت مالکیت بریتانیا. ۲. نچرالیست (Naturalist): نام بعدی پس از واگذاری به شرکت‌های دیگر. ۳. کوروش پارسی: نامی که پس از واگذاری به شرکت کشتیرانی ایرانی در خرمشهر بر آن نهاده شد. ۴. همدان: نامی که پس از تغییر مالکیت داخلی در ایران انتخاب گردید. ۵. کولاف (Koula F): آخرین و معروف‌ترین نام کشتی که مالک یونانی آن، پی فرانگولیس، این نام را در سال ۱۹۶۶ (۱۳۴۵ شمسی) بر آن گذاشت. به همین دلیل و اینکه آخرین مالک آن یک یونانی بود، در ایران با عنوان کشتی یونانی شناخته می‌شود.

معمای به گِل نشستن: روایت‌های مختلف

در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۴۵، کشتی کولاف در حالیکه حامل محموله‌ی سنگین نفت بود و از خلیج فارس خارج می‌شد، در نزدیکی روستای باغو در ساحل غربی جزیره کیش به گِل نشست. نکته‌ی مبهم و جذاب ماجرا، چرایی این توقف ناگهانی و دائمی است که پس از گذشت بیش از نیم قرن، همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده و روایت‌های متعددی را در بین مردم و کارشناسان پدید آورده است:

• اشتباه در ناوبری و شرایط جوی: رایج‌ترین دلیل، خطای محاسباتی کاپیتان کشتی و ناوبری در آب‌های کم عمق ساحل است. همچنین، نبود فانوس دریایی در آن منطقه و هوای مه‌آلود را از عوامل تشدیدکننده حادثه می‌دانند.

• توطئه بیمه‌ای: شایعاتی مبنی بر اینکه مالک یونانی کشتی، به دلیل ورشکستگی یا دریافت حق بیمه هنگفت از شرکت بیمه‌ی "لویدز انگلستان"، عمداً کشتی را به گِل نشانده باشد، مطرح است. گفته می‌شود خدمه پس از تخلیه بار (نفت) و رها کردن کشتی، آن را به آتش کشیده‌اند تا اسناد و مدارک نیز از بین برود.

• افسانه‌ی عشق نافرجام: داستان‌های محلی، ماجرایی عاشقانه را نقل می‌کنند؛ مبنی بر اینکه ناخدای کشتی یونانی عاشق دختری ایرانی شده و برای جاودانگی عشق خود، کشتی را به گِل نشانده تا هرگز مجبور به ترک سرزمین معشوق نباشد.

تلاش‌ها برای رهاسازی کشتی با استفاده از یدک‌کش‌های هلندی و عملیات‌های پیچیده، به مدت ۸۰ روز ادامه یافت، اما به دلیل وزن بسیار زیاد و عمق کم آب، ناکام ماند و کشتی برای همیشه در جای خود ماندگار شد.

اهمیت گردشگری و جاذبه‌های اطراف

امروزه، کشتی یونانی یکی از اصلی‌ترین نمادهای گردشگری کیش و مهم‌ترین جاذبه‌ی ساحل غربی جزیره به شمار می‌رود. بازدیدکنندگان از این لاشه فولادی، بیشتر به دنبال ثبت صحنه‌های خیره‌کننده از تلاقی سازه‌ای تاریخی با طبیعت هستند.

بهترین زمان بازدید، به ویژه در هنگام غروب آفتاب است. تماشای خورشید که گویی پشت این کشتی عظیم به آرامی در آب‌های خلیج فارس فرو می‌رود و آسمان را به رنگ‌های نارنجی و سرخ نقاشی می‌کند، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی و سوژه‌ای بی‌نظیر برای عکاسان فراهم می‌آورد.

در اطراف محل استقرار کشتی، پارک ساحلی غروب کیش احداث شده است. این پارک امکانات رفاهی مانند کافه، رستوران‌های ایرانی و فرنگی، آمفی‌تئاتر و فضاهایی برای پیاده‌روی و استراحت را فراهم آورده تا بازدیدکنندگان بتوانند با آسودگی و در فضایی دلنشین، از منظره کشتی لذت ببرند.

سرنوشت کنونی و آینده‌ی نامعلوم

کشتی یونانی، پس از گذشت بیش از شش دهه در معرض فرسایش شدید ناشی از آب شور دریا، باد و امواج قرار دارد. زنگ‌زدگی و خوردگی طبیعی باعث شده که بخش‌هایی از بدنه و عرشه آن به مرور زمان فرو بریزد. در سال‌های اخیر، روند تخریب شدت بیشتری گرفته و به گزارش‌ها، در مقطعی حتی بخشی از بدنه‌ی کشتی نیز از وسط شکسته است.

این فرسودگی مداوم، زنگ خطری را به صدا درآورده است. با توجه به هزینه‌های بسیار بالای نگهداری و مرمت، و علی‌رغم جایگاه آن به عنوان یک نماد ملی و گردشگری، احتمال فروپاشی و غرق شدن کامل کشتی در سال‌های آینده وجود دارد. بنابراین، فرصت برای تماشای این یادگار عظیم تاریخی، محدود است و مسئولان و دوستداران میراث فرهنگی باید هرچه زودتر چاره‌ای برای تثبیت و حفظ باقیمانده‌ی این سازه‌ی باشکوه بیاندیشند.

کشتی یونانی، بیش از یک لاشه فولادی است؛ این کشتی، یک شاهد خاموش بر تاریخ دریانوردی، رازهای نهفته‌ی دریا و زیبایی‌های بی‌انتهای طبیعت کیش است که در هر غروب، با شکوهی اندوه‌بار، به توریست‌ها خوش‌آمد می‌گوید و آن‌ها را به سفری در دل افسانه‌ها و واقعیت‌ها می‌برد.