تنگه چاهکوه (Chahkooh Canyon)

تنگه چاهکوه، یکی دیگر از شاهکارهای زمین‌شناسی جزیره قشم و از اصلی‌ترین ژئوسایت‌های این ژئوپارک جهانی است. این تنگه، که در ۷۰ کیلومتری شهر قشم و در نزدیکی روستای چاهوی شرقی قرار گرفته، با دیواره‌های عظیم و عمودی خود، منظره‌ای حیرت‌انگیز و در عین حال ترسناک را خلق کرده است. نام چاهکوه از ترکیب کلمات "چاه" و "کوه" گرفته شده که اشاره مستقیم به دلیل وجودی و حیاتی آن برای بومیان منطقه دارد.

پدیده زمین‌شناختی و هندسه طبیعی

تنگه چاهکوه، یک "Slot Canyon" یا دره شکافی است که در دل یک تاقدیس (چین‌خوردگی رو به بالا) از جنس سنگ‌های آهکی و دولومیتی شکل گرفته است. شکل‌گیری این تنگه عمیق نیز نتیجه فرآیندهای فرسایشی است، با این تفاوت که در چاهکوه، نقش آب و فرسایش شیمیایی پررنگ‌تر از باد بوده است.

1. شکاف اولیه: ابتدا یک شکستگی بزرگ (گسل) در لایه‌های سنگی ایجاد شده است.

2. فرسایش آبی و انحلال: آب باران، که به دلیل وجود دی‌اکسید کربن خاصیت اسیدی دارد، در طول میلیون‌ها سال به تدریج سنگ‌های آهکی را در خود حل کرده و شکاف را عمیق‌تر و گسترده‌تر کرده است.

3. اشکال نامنظم و حفرات: در دیواره‌های تنگه، می‌توانید هزاران حفره و شیار نیمه‌کروی کوچک و بزرگ را ببینید. این حفرات ناشی از تلاش آب و باد برای ادامه فرسایش بوده و نوعی هنر انتزاعی را بر بدنه سنگ خلق کرده‌اند.

به دلیل فشارهای زمین‌ساختی، دیواره‌های تنگه در طول مسیر بارها پیچ و تاب خورده و منظره‌ای هزارتو مانند را ایجاد کرده‌اند، به طوری که در بخش‌هایی، عرض تنگه به کمتر از یک متر می‌رسد.

اهمیت حیاتی و معماری هوشمندانه

آنچه چاهکوه را متمایز می‌کند، اهمیت آبی آن است. جزیره قشم با مشکل کم‌آبی روبه‌رو است و آب باران، تنها منبع آب شیرین است. ساختار زمین‌شناسی تنگه چاهکوه به گونه‌ای است که مانند یک قیف عظیم عمل کرده و آب باران را به سمت کف و انتهای دره هدایت می‌کند.

• چاه‌های دست‌کند: در کف تنگه و دیواره‌های آن، چاه‌هایی باستانی و کم‌عمق حفر شده‌اند. این چاه‌ها که نام تنگه را به آن داده‌اند، قرن‌هاست آب باران را به صورت طبیعی جمع‌آوری و برای استفاده مردم روستاهای اطراف (به خصوص چاهو) نگهداری می‌کنند. این چاه‌ها نشان از هوشمندی بومیان در مدیریت منابع آبی در محیط‌های خشک دارد.

• آرامش و خنکای محیط: به دلیل عمق زیاد و باریکی تنگه، تابش مستقیم آفتاب در طول روز به کف دره نمی‌رسد. همین امر باعث ایجاد یک میکرو اقلیم خنک در داخل تنگه می‌شود که پناهگاهی در برابر گرمای شدید بیرون است.

نکات مهم بازدید و ماجراجویی

• زمان مناسب: بهترین زمان بازدید صبح زود و عصر است. پیمایش در میانه روز نیز به دلیل خنکای داخل تنگه امکان‌پذیر است، اما در فصول گرم حتماً آب کافی به همراه داشته باشید.

• مسیر دسترسی: دسترسی به تنگه نسبتاً آسان است. مسیر پیاده‌روی از ورودی تنگه آغاز شده و در دو مرحله عمق پیدا می‌کند.

• عکاسی: دیواره‌های بلند، نور و سایه‌های ایجاد شده در چاهکوه، آن را به بهشتی برای عکاسان طبیعت تبدیل کرده است.

• حفظ محیط زیست: به دلیل اهمیت آبی این منطقه، حفظ پاکیزگی و عدم آسیب رساندن به دیواره‌ها و چاه‌ها، امری ضروری است.

تنگه چاهکوه نمادی از تعامل شگفت‌انگیز طبیعت با انسان است؛ دره‌ای که هم حیرت‌انگیز است و هم حیاتی، و زیبایی آن در سازگاری بی‌نظیر صخره‌ها با نیاز بومیان به آب نهفته است.